زمین شناسی تالک
Chidester)1964) چيستر سه نوع اصلي از ذخاير تالك را به شرح زير شناسايي نموده است:
•ذخاير وابسته به سنگهاي رسوبي
•ذخاير وابسته به سنگهاي اولترامافيك
•ذخاير وابسته به سنگهاي مافيك

ذخاير وابسته به سنگهاي مافيك كه مقدار كاني تالك موجود در آنها نسبتاً پايين است احتمالاٌ در نتيجه تجزيه گرمابي سنگهاي گابرويي تشكيل شده اند ولي از آن جا كه اين گروه ذخاير، منبعي براي استخراج تالك محسوب نمي شوند، چندان مورد توجه قرار نمي گيرند. ليكن دو نوع اول به عنوان منابع توليد تالك داراي اهميت مي باشند.
تالك در سنگهاي اولترامافيك بصورت عدسي شكل درطول گسلها و زونهاي خرد شده بوجود مي‌آيد. تالك‌هاي حاصل از سنگهاي اولترامافيك معمولاً در بردارنده كانيهاي ميانجي چون سرپانتين هستند به عبارت ديگر تالك‌هاي با خلوص بيشتر، از سنگهاي كربنات منيزيم رسوبي مشتق مي‌شوند حال آنكه تالك‌هاي ناخالص‌تر ازسنگهاي آذرين اولترامافيك نتيجه شده‌اند.
ساده ترين روش براي تشكيل ذخاير تالك خالص يا نسبتاً خالص طي واكنش زير كه توسط Winkler در سال 1974 ارائه شده نمايش داده مي شود.

كانسارهاي تالك ضمن داشتن تفاوت هايي با يكديگر، از نظر زمين شناسي شباهت هايي نيز با هم دارند. به طور خلاصه اين شباهتهايي نيز با هم دارند. به طور خلاصه اين شباهتها اين طور عنوان شده اند كه :
•تالك يك كاني ثانويه است كه به طور مستقيم يا غير مستقيم از سنگهاي اوليه به وجود آمده است.
•ذخايري كه از نظر اقتصادي از اهميت بيشتري برخوردارند،تحت تأثير شرايط دگرگوني ناحيه اي خفيف تشكيل شده اند.
•شكل و حالت تالك تشكيل شده تابع شكل مواد اوليه آن است.
•سن اكثر اين كانسارها، پركامبرين است.
دليل اين موضوع كه چرا تقريباً بيشتر كانسارهاي تالك هم از نظر موقعيت و هم از نظر زماني به پركامبرين وابسته اند، هنوز به طور كامل مشخص نشده است. اين مسئله در مورد سنگهاي اولترامافيك شايد ساده تر باشد چون در واقع فراواني كانسارهاي تالك در پركامبرين بيشتر از سيستم هاي زمين شناسي جوانتر است. ليكن در مورد سنگهاي دولوميتي اين موضوع قدري مشكل مي نمايد چون دولوميت ها بيشتر در كامبرين و سيستم هاي جوانتر وجود دارند. اين امر شايد به اين دليل باشد كه شرايط مكرر متامورفيسم ديناميكي در ژرفاهاي زياد نهفتگي تنها در خلال پركامبرين به وجود آمده باشد ولي احتمالاً در موارد ديگري كه نهفتگي در ژرفاها بوده ولي شرايط متامورفيسم ديناميكي مسلماً وجود نداشته به اثبات نرسيده است. به طور كلي از نظر ژنز يا شيوه پيدايش، ذخاير و آثار تالك در سه گروه قرار مي گيرند:

1- ذخاير تيپ دولوميتي:
ذخايري كه از تالكيتيزاسيون دولوميت ها يا آهكهاي دولوميتي بر اثر پديده متاسوماتيزم و در جريان متامورفيسم و اغلب در امتداد شكستگي هاي سنگ ميزبان تشكيل شده اند.
كاني عمده همراه اين تيپ ذخاير تالك، دولوميت است. به اين دليل اين دسته را از ذخاير ” تيپ دولوميتي” مي نامند. بهترين ذخاير تالك از نظر درجه خلوص، در اين تيپ ديده مي‌شوند. اين نوع ذخاير معمولا داراي خصوصيات رگه‌اي هستند.
نمونه بارز تالك هاي تيپ دولوميتي در ايران معدن تالك مسعود آباد واقع در 18 كيلومتري شمال غرب شهرستان ازنا است. در اين تيپ ذخاير، محلول هاي داراي اكسيدسيليسيم، در روند دگرگوني و در امتداد شكستگي هاي سنگ ميزبان جريان يافته باعث تالكيتيزاسيون دولوميت ها مي شوند. چگونگي تشكيل اين تيپ تقريباً مشابه رابطه ارائه شده توسط Winkler در سال 1974 است.

2- ذخاير تيپ كلريتي يا تالك شيستي:
به ذخايري گفته مي‌شود كه بصورت تالك – كلريت شيست، براثر دگرگوني ناحيه‌اي در يك سيستم بسته سنگي اوليه و غني از منيزيم تشكيل مي‌گردند.
به اين تيپ به ذخاير تالك، ذخاير “تيپ كلريتي” يا تالك شيست گفته اند. در اين تيپ ذخاير نيز رابطه ارائه شده توسط Winkler در مورد طرز تشكيل تالك قابل تعميم است. با اين تفاوت كه واكنش انجام شده بين سيليس، آب و دولوميت در يك سيستم بسته بر اثر افزايش دماي محيط يعني دگرگوني و در يك لايه از سنگ نخستين با ترکيب شيميايي مناسب انجام مي گيرد. به عبارت ديگر يك لايه از سنگ آهك دولوميتي ناخالص (براي مثال ماسه سنگ دولوميتي رس دار) كلاً بر اثر دگرگوني و بدون تبادل يوني (متاسوماتيزم) يا بدون تغيير تركيب شيميايي، تغيير كاني شناختي پيدا كرده و تبديل به تالك شده است.
ويژگيهاي اين نوع ذخاير اين است كه عمده كاني همراه تالك، كلريت مي‌باشد و ذخاير تالك بصورت عدسي يا لايه‌اي هستند كه غالبا بصورت هم شيب با سري سنگهاي دربرگيرنده ديده مي‌شوند.به طور كلي ذخايري كه از نظر اقتصادي با ارزشند، تحت تأثير شرايط دگرگوني ناحيه‌اي با درجه خفيف تشكيل شده‌اند.
وجود رس به صورت ناخالص در سنگ نخستين باعث تشكيل كلريت به صورت كاني پاراژنز تالك نيز شده است، به همين دليل ويژگي اين تيپ ذخاير تالك كه به صورت عدسي يا لايه ديده مي شوند، هم شيبي آنها با سري سنگهاي دربرگيرنده و وجود كلريت به عنوان عمده كاني همراه اين تيپ ذخاير است. گرچه بر اثر متامورفيسم پديده هايي مانند آماس، باريك شدگي و ريز چين خوردگي ( Microfolding ) باعث شده كه در بعضي نقاط هم شيبي اين ذخاير با سنگ در برگيرنده بخوبي آشكار نباشد.
3-ذخاير تيپ سرپانتيني
ذخاير وابسته به سنگهاي هارزبورژيتي سرپانتينيزه كه ذخاير ” تيپ سرپانتيني” ناميده مي شوند. بعد از سرپانتينيزاسيون سنگهاي هارزبوژيتي، ماده معدني تالك تحت تأثير متامورفيسم خفيف و با نفوذ محلول هاي داراي CO2 و SiO2، در بين شكاف هاي سنگ ميزبان تشكيل مي گردد.
اين تيپ ذخاير تالك بدليل پايين بودن ذخيره و اشكالات استخراجي بواسطه نياز به سنگ جوري هاي ظريف و باطله برداري زياد از نظر اقتصادي داراي اهميت كمتري هستند و اگرچه ذخايري از اين گروه در استانهاي خراسان، زنجان، سيستان و بلوچستان و هرمزگان شناسايي شده است اما تاكنون در ايران بهره برداري در خور توجهي از اين دسته ذخاير نشده است.
فرمول شيوه تشكيل تالك در اين مورد به شرح زير است:

نواحي حاوي تالک در ايران عمدتاً در ارتباط با مناطقي هستند که از سنگهاي اولترامافيك و يا سنگهاي دگرگوني غني از منيزيم تشکيل شده است.
مهمترين ذخاير تالک ايران در نواحي افيوليتي مانند نواحي جندق انارک، تفتان، خوي و حوالي ميناب و همچنين مناطق واقع در محدوده زون سنندج- سيرجان واقع شده است.

«تالک»از جمله کانی‌هایی است که افزون‌بر ویژگی‌های زمین‌شناسی،چگونگی‌ تشکیل و تنوع گونه‌های آن،در صنعت نیز کاربرد بسیاری دارد.

در این نوشتار،به اختصار این کانی،خواص و کاربردهای آن را معرفی می‌کنیم.

1.کانی شناسی

فرمول شیمیایی تالک«  Mg₃(Si₄O₁₀)(OH)₂ »و سیستم تبلور آن‌ منو کلینیک است.این کانی ازنظر ساختمانی درردهء سیلیکات‌های‌ ورقه‌ای قرار می‌گیرد و به‌صورت خالص حاوی 63.36 درصد سیلیس،31.98 درصد اکسید منیزیم و 4.57 درصد آب است.شکل‌ ظاهری آن اغلب توده‌ای،دانه‌ای فشرده و کریپتوکریستالین است. دارای کلیواژ کامل و رنگ آن معمولا سفید،سفیدنقره‌ای،سبز کمرنگ،خاکستری مایل به سبز تا سبز تیره است.رنگ پودری آن سفید است.

تالک جلای مرواریدی و لمس چرب دارد و وزن مخصوص نوع‌ خالص آن بین 2.7 تا 2.8 است.مهم‌ترین کانی‌هایی که در طبیعت‌ همراه تالک یافت می‌شوند،عبارتند از:پیروفیلیت،سرپانتین، انتوفیلیت،کلریت،ترمولیت و آکتینولیت.

2.خواص فیزیکی و شیمیایی

تالک خالص تا دمای حدود 900 درجهء سانتیگراد پایدار می‌ماند. بنابراین جزو کانی‌های دیر گداز قرار می‌گیرد.نرم بودن این کانی،باعث‌ خاصیت پخش شدن بسیار خوب آن و وجود چربی در آن،باعث ایجاد خاصیت لغزندگی و روانی آن می‌شود.تالک قدرت هدایت الکتریکی‌ پائین و عایق شدن بالا و همچنین قدرت جذب و خاصیت‌ ضد چسبندگی دارد.

PH تالک قلیایی است و از خصوصیات بارز آن،عدم تأثیرپذیری از لحاظ شیمیایی است;چنانچه در مقابل اکثر اسیدها مقاوم است. بنابراین در طبیعت نیز مقاومت زیادی در برابر هوازدگی شیمیایی نشان‌ می‌دهد.ناخالصی‌هایی که همراه با تالک دیده می‌شوند،شامل‌ کانی‌های آهن دار نظیر;لیمونیت،منیتیت و پیریت و همچنین کانی های: کوارتز،اکسیدمنگنز و کربن هستند.

3.ژنز و شرایط تشکیل

تالک یک کانی ثانویه است که منشأ آن سنگ‌های غنی از منیزیم است. این سنگ‌ها می‌توانند به این شکل دسته بندی شوند:

الف)سنگ‌های مافیک و اولترامافیک مربوط به سکانس‌های افیولیتی،

ب)سنگ‌های مافیک و اولترامافیک مربوط به سری‌های کوماتئینی،

موارد مصرف تالک

كارخانه كاشي سازي، چيني بهداشتي و چيني ظروف، لعاب سازي، كاغذ سازي، لاستيك سازي، صنايع عايق‌هاي نسوز و عايق‌هاي الكتريكي، صنايع بهداشتي و دارويي، پلاستيك سازي و رنگ سازي عمده‌ترين مصرف كنندگان داخلي تالك محسوب مي‌شوند.

الف ـ صنايع كاشي سازي در اين صنعت با توجه به فرمول بدنه مي‌توان تالك را مصرف كرده و يا از مصرف آن خودداري كرد. ولي با مصرف تالك رنگ بدنه كاشي سفيد مي‌گردد كه در نتيجه پس از لعاب كاري، كاشي سفيد و مرغوبي ساخته مي‌شود. در صنايع كاشي سازي تالك مصرفي مي‌تواند از نوع مرغوب نباشد و مي‌توان از كلريت تالك شيست نيز استفاده شود. كيفيت تالك مصرفي در اين كارخانه بشرح زير است: در اين كارخانه در فرمول بدنه كاشي توليدي خود از 18 تا 34 درصد از اين نوع تالك مصرف مي‌كند كه عمدتا از معدن تالك تيدار در استان لرستان تامين مي‌گردد.

ب – صنايع چيني بهداشتي تالك مصرفي دراين صنعت نياز به شستشو و آرايش نداشته و حتي تالك مرغوب درآنها مصرف نمي‌گردد و اين بخش مي‌تواند آن را مستقيما از معدن به مصرف رساند.

ج – صنايع ظروف چيني نوع تالك مصرفي در اين صنعت بايد از نوع مرغوب باشد و در صورت مرغوب بودن تالك استخراجي مي‌توان بدون آرايش مستقيما در اين صنعت اين نوع تالك را بكار برد. ميزان مصرف تالك در صنايع توليد ظروف چيني بين 10 تا 15 درصد كل مواد اوليه است.

د – واحدهاي توليدي لعاب و فريت تالك مرغوب در بعضي از لعاب‌ها مصرف مي‌گردد و ميزان آن تا 15 درصد مواد اوليه لعاب مي‌رسد. بعضي از واحدهاي لعاب سازي نيز به ميزان بسيار جزيي از تالك استفاده مي‌كنند.

ه- صنايع كاغذ تحرير، چاپ و دستمال كاغذي همانطور كه در بخش‌هاي قبلي ذكر شد تالك در صنايع كاغذ سازي ضمن شفافيت بخشيدن به كاغذ در يكنواخت نمودن سطح صفحات آن نقش بسزايي دارد. به علاوه در كاغذ تحرير در زمينه روان نويسي و در دستمال كاغذي براي عدم چسبيدن آن به پوست، مفيد است. تالك در ساير انواع كاغذ مصرف ندارد. ميزان تالك مرغوب مصرفي در صنايع كاغذ سازي 8 تا 10 درصد مي‌باشد.

و – صنعت لاستيك سازي: تالك در لاستيك سازي دو مورد مصرف دارد. يكي بعنوان عايق جهت جلوگيري از چسبيدن تيوپ به قالب و ديگري بعنوان پركننده. در حال حاضر در ايران به جاي تالك به منظور پركنندگي از پودر كربنات كلسيم استفاده مي‌گردد ولي در قالب‌گيري تيوپ از تالك استفاده مي‌شود. طي نامه رسمي شركت ايران تاير به اداره كل معادن و فلزات استان لرستان اين شركت مقدار پودر تالك مصرفي خود را ساليانه 6 تن و ميكا را 18 تن ذكر نموده است و مي‌تواند به جاي ميكا نيزاز پودر تالك استفاده نمايد كه جمعا 24 تن در سال مي‌گردد. شركت كيان تاير نيز نياز خود را براي تهيه تيوپ بين 35 تا 40 تن اعلام نموده است.

ز – صنايع عايق نسوز و عايق الكتريكي اين صنايع شامل صنايع پشم شيشه و مقره سازي و ساير عايق‌هاي الكتريكي از جمله صنايع ساخت بست‌هاي نسوز واگن لعاب است. كارخانه چيني ايران براي ساخت اين نوع بست‌ها 20 درصد تالك مصرف مي‌كند. مشخصات تالك مصرفي در اين نوع بست‌ها بشرح زير است: از مقدار توليد و نياز ايران به صنايع عايق سازي آمار درستي در دست نيست ولي طبق اعلام شفاهي مسئوليت صنايع عايق (پشم شيشه) نياز به حدود 1700 تن در سال و حدود 800 تن در مقره سازها، فيوز سازي و ساير صنايع الكتريكي و 800 تن در صنايع نسوز چيني مي‌باشد كه جمعا 3300 تن مي‌گردد.

ح- صنايع بهداشتي و دارويي در اين صنعت براي تهيه پودرهاي طبي و آرايشي تالك مصرف مي‌شود در ايران كارخانه فرآوري تالك وجود ندارد و اكثر كارخانجات موجود تالك را فقط پودر نموده و به بازار تحويل مي‌دهند.  همانطور كه اطلاع دارید تالك مصرفي اين پودرها و كرم بايد از نوع مرغوب و شسته شده و ضد عفوني شده باشد و ناخالصي‌هاي آن كاملا گرفته شود و به عبارت ديگر بايد فرآوري گردند. در حال حاضر واحد پودر بچه در شيراز براي محصول خود اقدام به شستشو مي‌نمايد. ظرفيت توليدي اين كارخانه در سه شيفت كاري 1000 تن در سال مي‌باشد. گزارش شده است كه دو واحد ديگر پودر بچه نيز در حال توليد مي‌باشند. بر اساس پيش‌بيني نياز ايران به پودر بچه كه در سال 1372، 1000 تن در سال و تا 10 سال 1382، 3000 تن در سال بوده است، مي‌توان گفت كه واحد پودر توليدي در شيراز مي‌تواند نياز كشور را بر طرف سازد. اين واحدها نياز خود را از تالك‌هاي مرغوب داخلي تامين مي‌نمايند. به منظور تهيه قرص و كپسول نياز به حدود 50 تن تالك است كه كلا از خارج وارد مي‌گردد. پيش‌بيني مي‌گردد درصورت تهيه بقيه انواع پودرها و كرم‌هاي بهداشتي جمعا حدود 3000 تن تالك در سال مورد نياز خواهد بود. به دليل عدم شناخت كافي از اثرات مطلوب تالك در رنگ سازي عمدتا در اين صنعت تالك مصرف نمي‌گردد. با احتساب وجود 5 درصد تالك در مواد اوليه تهيه رنگ مصرف تالك در اين صنعت معادل 4000 تن خواهد بود. و-صنايع پلاستيك سازي متاسفانه مواد اوليه صنايع پلاستيك كاملا از خارج وارد مي‌گردد و به همين جهت تالك مصرفي در اين صنعت در مواد اوليه وارداتي منظور مي‌شود. اميد مي‌رود بزودي كليه مواد اوليه اين صنعت نيز در ايران تهيه و از مصرف تالك داخلي در مواد اوليه آن كه موجب كيفيت مطلوب انواع پلاستيك مي‌گردد غفلت نگردد. به هر حال مقدار تالك مصرفي در اين صنعت بر اساس ظرفيت اسمي معادل 2000 تن برآورد شده است.

ي – صنايع سراميك سازي با توجه به مصرف حدود 6/82 كيلو تالك براي هر تن سراميك نياز اين واحد به تالك معادل حدود 1100 تن پيش‌بيني شده است.

نواحی تالک در ایران عمدتا در ارتباط با مناطقی هستند که از سنگ های اولترا بازیک یا سازنده های دگرگونی شده غنی از منیزیم تشکیل شده اند.مهمترین ذخایر تالک ایران در نواحی افیولیتی مانند نواحی جندق انارک، تفتان،خوی و حوالی میناب و همچنین مناطق واقع در محدوده تاثیرگسله بزرگ سنندج- سیرجان ،واقع شده اند.وجود دولومیت ها و آهک های دولومیتی در استان لرستان باعث شده تا تحت تاثیر شرایط دگرگونی و جریان یافتن محلل های دارای Sio₂ در جهت شکستگی ها، ماده معدنی تالک تشکیل شود و ذخیره ای چون تیدار، ده موسی ، ده حاجی، مسعودآباد و گوشه محسن بی علی حوالی بروجرد و ازنا مورد شناسایی و بهره برداری قرار گیرند.

تجزیه گرمایی سنگ های هارزبورژیتی سرپانتینی شده حوالی انارک ،جندق،تفتان و میناب تحت تاثیر شرایط دگرگونی خفیف و با نفوذ محلول های دارای Co₂و Sio₂ در درز شکاف ها باعث تشکیل ماده معدنی تالک و ایجاد ذخایری چون چاه زرد، چاه ابراهیم زهرا وچاه صفاهو در جندق و شمال انارک و سیه بره خوار در تفتان و نقشه بشاگرد در نزدیکی میناب شده است.

مطالعات اقتصادی

با توجه به اینکه تولید تالک در کشور در حدود 30هزار تن در سال است و نیز متوسط واردات این کانه طی برنامه اول و دوم حدود 1500تن اعلام شده لذا مصرف ظاهری کشور ، کمی بیش از 31هزارتن در سال است. در صورت تولید تالک در داخل کشور حتی تا چند برابر میزان فعلی ،امکان احداث صنایعی از قبیل صنایع آرایشی و دارویی، رنگ سازی، سرامیک سازی یا کاغذ سازی و … در داخل کشور را ایجاد خواهد کرد. زیرا بسیاری از این مصنوعات به صورت کالاهای ساخته شده به کشور وارد می شوند. ازطرفی، میزان تولید جهانی این کانه حدود 7میلیون تن و مصرف آن نیز حدود 8/6 میلیون تن است که با توجه به پیش بینی رشد مصرف در نتیجه تولید این کانه در جهان طی سال های آینده چنین استنباتی می شود که کشف ذخایر جدید و توسعه معادن فعلی کشور به منظور افزایش میزان ذخایر و بالا روش های اکتشافی، بردن تولید داخلی به نحوی است که می توان نیاز صنایع سرامیک سازی لاستیک سازی را تامین کرد و جهت تامین تالک مرغوب مورد مصرف صنایع از قبیل آرایشی و دارویی و نیز کاغذ سازی تا احداث کارخانجات فرآوری با وارد نمودن نوع مرغوب آن از خارج اقدام کرد.

روش های اکتشاف ،اسخراج و فرآوری تالک

تالک خالص از نظر شیمیایی بندرت در مقیاس صنعتی در طبیعت یافت می شود معمولا تمام تالک استخراج شده از معادن ناخالص است، ولی با استفاده از فلوتاسیون یا دیگر روش های کانه آرایی ، به دست آوردن کانی تالک خاص امکان پذیر است. در ایران اکتشاف و استخراج تالک حدودا از سال1364، بررسی زمن شناسی و اکتشافی منظمی روی هیچ یک از معادن تالک صورت نگرفته است.

کاربرد تالک

مصارف دامداری: گاهی تالک به عنوان یک عامل ضد چسبندگی در خوراک حیوانات به کار می رود که اغلب به جای تالک از سنگ آهک به شکل دانه ریز یا پودری برای این منظور استفاده می شود.

صنایع تولید پوشش بام:تالک های عیار کم هم به عنوان ماده تسطیح و هم به عنوان پر کننده به منظور تثبیت آسفالت که عامل مهمی در افزایش دوام و پایداری در برابر شایط جوی استفاده می شود. همچنین در پوش بام از به هم چسبیدن ذرات در طول مدت نگهداری در انبار و قبل از استفاده ، جلوگیری می کند. عمده مصرف تالک در محصولات قالبی آسفالت است،نمد های بام یا شفته کاری اضافه می شود، موجب افزایش آنهادر برابر هوا می شود.

از دیگر مصارف می توان از صنایع نساجی، محصولات پرده ای ،ساخت گریس ،داروسازی ،ساخت دینامیت و صنایع شیمیایی منفجره، درزگیر و بتونه کاری نام برد. در صنایع نساجی از تالک استفاده های مختلفی می شود، ترکیب آهار پارچه شامل الیاف و مواد پرکننده است که در بعضی از پاچه ها از تالک برای حالت دادن و سفتی موقتی و ارائه آن برای فروش استفاده می شود. در این خصوص میزان سفیدی معمولا خیلی مهم است.استفاده از مواد مختلف تالک به عنوان ارزان تر بودن،از دیگر مواد مشابه مناسب تر است. پر کننده های اصلی در این نوع محصول رسفتالک، پیروفیلیت و کربنات کلسین هستند. تالک به دلیل داشتن رنگ سفید از مواد اولیه مطلوب در این صنایع است. خاصت چربی از خواص عمده است که در تلک وجود دارد که در دیگر کانی ها بندرت مشاهده می شود. از دیر زمان از تالک در این ترکیب از وارفتن و از دست دادن خاصیت چربی گریس در دماهای بالا جلوگیری می کند.

در دارو سازی به منظور تسهیل جریان دانه های قرص در قیف ها، جدا کردن تکه های فشرده از یکدیگر و به آسانی جدا شدن دانه ها از داخل جعبه ها، از تالک استفاده می شود . در صنایع شیمیایی ،در بخش مواد منفجره در مرحله جداسازی تتروگلیسیرین از اسید در جریان تهیه نیتروگلیسیرین از 2تا 5 درصد تالک استفاده می شود. در تهیه دینامیت ها به منظور حفظ پایداری شیمیایی و همچنین جلوگیری از تشکیل مواد اسیدی در ترکیب از تالک،اکسید روی،کربنات کلسیم و ذرات گچ یا آهک استفاده می شود .کشور های اسکاندیناوی از خاصیت جواهرزایی تالک برای استفاده دوباره کاغذ مصرف شده بهره می برند.

در صنعت شیشه سازی، تالک بعنوان یک عامل گردگیری در حین تولید مصرف می شود

در اروپا و ژاپن به عنوان یک متده با اهمت برای افزایش کدری و بهبود بخشیدن به کیفیت چاپ در صنعت کاغذ سازی بشمار می رود .صنعت چاپ بزرگ ترین مصرف کننده تالک در اروپاست، در حالی که در آمریکا به علت وجود ذخایر فراوان، از کائولن ارزان قیمت برای این منظور استفاده می شود.

از دیگر خواص تالک استفاده در صنایع کاشی و سرامیک است که به دلیل بالا بودن حرارت ویژه مقاومت بیشتر آن مواد استفاده قرار می گیرد. تالک هنگامی که در لعاب کاشی ها به کار می رود که به سلیس و منیزیم احتیاج پیدا شود، تالک نسبتا خالص با درصد آهن کم در مخلوط مواد اولیه لعاب کاشی به کار می رود.

کانی شناسی تالک

تالک به فرمول] Mg₃ [ (OH)₂ /Si₄O₁₀ در سیستم منو کلین متبلور می شود واز دسته کانی های گروه فیلو سیلیکات ها می باشد . آرایش عناصر در این کانی بدین صورت است که اکسیژن آزاد دو لایه و یا به عبارت دیگر رأس آزاد تترائد ها روبروی هم قرار می گیرند واین دو لایه به وسیله عناصری مثل ⁺ALو یا ³⁺Mg به یکدیگر متصل میشوند و به طور کلی یک شبکه مضاعف خیلی محکم به وجود می آید . تک بلورهای تالک خوب و شفاف است و اکثراً به صورت دانه های فلس مانند و کاسه ای و به طور رشته الیاف و به طور کلی دانه ریز متراکم و قلوه ای است. دردانه های فلسی سطح جدایش بسیار عالی تالک قابل رؤیت بوده و در سطح کلیواژ جلای صدفی دارد . قابلیت خمش دارد . با سختی حدود یک و وزن مخصوص کم ( 8/2 – 7/2 گرم بر سانتی متر مکعب ) ، لمس آن چرب و در دست اثر میگذارد . تالک توده ای بیرنگ و سفید بوده و تک بلورهای آن در صورت درشت بودن کمرنگ یا آبی رنگ است . نوع توده ای آن در ناخالصی ها به رنگ های مختلف گلی، زرد روشن و خاکستری روشن دیده میشود که یه این نوع تالک Speeskstein یا سنگ چرب نیز می گویند . با دم شاموله ذوب نمی شود و در اثر حرارت زیاد سختی آن زیاد شده و به 6 می رسد .

اسیدهای معمولی در تالک بی اثرند .Minnesotaite به تالکی گفته می شود که به جای منیزیم مقدار معتنابهی آهن جانشین شود . (Fe ) که در آن ⁼H 01/3 و به طور کلی بی رنگ یا به رنگ سبز روشن می باشد . تالک دانه ریز متراکم بی رنگ را صابون خیاطی نیز می نامند .

کاربرد تالک صنعتی

تالک و دیگر کانی های همراه معمولاً موارد استفاده گوناگونی دارند که از جمله آن ها می توان موارد زیر را نام برد :

در صنایع چینی و سرامیک و کاشی و مقره سازی

وجود تالک در سرامیک باعث ایجاد مقاومت در تولیدات می شود و از آن جا که تالک هنگام پخته شدن کاشی مانع ایجاد ترک های ریز و در نتیجه خرد شدن کاشی به مرور زمان می شود لذا از کاربرد آن در این صنعت استقبال بیشتری می شود .

از محاسن دیگر تالک در صنایع کاشی و سرامیک بالا بودن حرارت و یا مقاومت در مقابل اسیدها وکم بودن تغییر حجم دردامنه وسیع حرارتی و شفافیت بیشتر آن است . تالک هنگامی در لعاب به کار می رود که به سیلیس و منیزیم احتیاج پیدا شود. و در عیارهای پایین حدود 4% از تالک به عنوان کمک ذوب ودر عیار بالا به عنوان نسوز و عامل تنظیم کننده مقاومت در برابر شوک حرارتی استفاده میشود .

تالک در کل به عنوان کمک ذوب مصرف می شود . همچنین در دوغاب های رنگی نیز از 5 تا 15% مصرف دارد .تالک نسبتاً خالص با درصد پایین تر در مخلوط مواد اولیه لعاب کاشی به کار می رود . مصرف تالک در سرامیک مستلزم داشتن خواص فیزیکی و شیمیایی یکنواختی است و باید عاری از منگنز و آهن باشد و برای عایق های با فرکانس بالا بیشتر از 5% CaO و 5/1% اکسید آهن و 4% Al₂O₃ مجاز نمی باشد .

–         مصرف دیگر تالک در رنگسازی می باشد . پودر تالک در یکنواخت پخش شدن و شل نشدن لایه های رنگ و صاف و روان بودن آن و قدرت جذب روغن بسیار مؤثر است و موجب استحکام لایه رنگ می شود . ناخالصی هایی که باعث تغییر رنگ آن از سفیدی می شود از مرغوبیت آن می کاهد و از نظر دانه بندی باید لا اقل 5/98%از الک 325 مش بگذارد .

–         تالک در معرف های شیمیایی جنگی ـ واکس های کف ـ واکس کفش و حتی در صیقل دادن بادام زمینی مصرف میشود.

–         تالک های فشرده که به صورت شمش بریده می شود برای میزهای آزمایشگاهی ، دستشویی و فاضلاب ، مخازن اسید ، تخته کلیدهای الکتریکی ، عایق های الکترونیکی ، سر بخاری اجاق و همچنین مواد عایق خانگی مصرف دارد . به علاوه این گونه تالک در مجسمه سازی نیز کاربرد دارد .

–         یکی از موارد مصرف تالک که به سرعت روبه افزایش است در صنایع کاغذ سازی است . این ماده به عنوان پر کننده ارزان قیمت تأثیر بسزایی در کاهش مصرف اکسید تیتانیوم دارد . ضمناً میزان شفافیت ( کدری یا روشنی ) کاغذ را تعیین می نماید .

–         یکی دیگر از مصارف تالک در صنایع لاستیک سازی است که نقش اصلی آن به عنوان صیقل دهنده است . ضمناً به علت مقاومت حرارتی بالا در جاده ها از گرم شدن بیش از حد لاستیک جلوگیری می نماید

–         تالک ماده پرکننده مهم در صنایع پلاستیک سازی بوده و باعث ایجاد مقاومت و حرارت در پلاستیک شده و قدرت تحمل ضربه را افزایش می دهد . تالک در بعضی موارد قدرت ریخته شدن قطعات پلاستیکی را سریع تر نموده و جریان مواد مذاب پلاستیکی را قابل کنترل می نماید . تالک پر کننده با صرفه ای است که خواص مطلوبی را در پلاستیک به وجود می آورد و به علاوه استحکام آن را افزایش می دهد .

–         تالک علاوه بر مصارف مذکور در صنایع صابون سازی ، کرم های آرایشی ، جوشکاری ، فیلتر سازی ، مصارف بهداشتی و دارویی و لوازم آرایشی ، پودر و دندانسازی ، تهیه کاغذهای براق ، تهیه مواد غبارزا ، مدادهای رنگی و شمعی و در صنایع پر کننده آسفالت های مقاوم در مقابل حرارت و مخلوط با سیمان کاربرد دارد .

انواع تالک

تالك مخلوط ، تالك رشته‌ای ، تالك نرم – ورقه‌ای
تالك مخلوط در واقع مخلوطی از تالك نرم، روشن شیستی، تالك نرم ورقه‌ای، سرپانتین، دولومیت، كلسیت و تعدادی كانیهای فرعی می‌باشد. تالك مخلوط با درجه خلوص پایین حاوی تالك، كلریت و دولومیت است
تالك رشته ای به تالك هایی اطلاق می‌شود كه حاوی مقدار گسترده‌ای كانیهای آزبستی باشد
تالك نرم – ورقه‌ای حاصل متاسوماتیسم سنگهای كربنات منیزیم‌دار رسوبی است كه غالبا حاوی كلریت می‌باشد و بیشترین مورد استفاده را در بین دیگر انواع تالك دارد

ما تالک مورد نیاز شمار را بصورت فله و پودری در بسته بندی متنوع تأمین می نمائیم.

مصارف مهم تالک
کاغذ سازی ، پلاستیک سازی ، سرامیک سازی ، رنگ سازی ، پوشش بام ، دارویی ، لاستیک ، خوراک دام ، کنترل آلودگی ، صنایع كائوچو، روغن سر، تولید مواد چرب و روان‌كننده، تولید کابل برق، صنایع غذایی، رنگ و تولید پولیش ، مقره سازی ، صنایع چینی ، صابون سازی ، کرم های آرایشی ، جوشکاری ، فیلتر سازی ، مصارف بهداشتی و دارویی و لوازم آرایشی ، پودر و دندانسازی ، تهیه کاغذهای براق ، تهیه مواد غبارزا ، مدادهای رنگی و شمعی و در صنایع پر کننده آسفالت های مقاوم در مقابل حرارت ومخلوط با سیمان

تالک های صابونی تولیدی شرکت زمین کاو مناسب جهت تولید رنگ تالك‌هاي قابل مصرف در ساخت رنگ بايد داراي رنگ سفيد، صابونی و ضد اسید باشند و اجزاء آن به صورت ورقه‌اي و خيلي نرم و داراي قدرت مخفي سازي بالا (كدر بودن) در رنگ باشد. به علاوه اندازه قطعات وشكل آنها، تراكم و بهم فشردگي و همچنين خاصيت جذب روغن، معمولا از ويژگي‌هاي مهم اين نوع تالك‌ها مي‌باشد. اندازه قطعات و پراكندگي آنها بايد بگونه‌اي باشد كه ریزتر از 5/98 ميكرون باشد. و ناخالصي‌هايي از قبيل ژيپس يا انيدريت و سولفات‌ها نبايد در تركيب و يا همراه آنها وجود داشته باشد.

ZaminKav Co.

info@zaminkav.com

تلفن : 3-88385541-021

تلفن: 88385602-3-021

فکس: 88385096-021